Erzurumlu İbrahim Hakkı ‘nın 310 doğum yılı ve hemşerimiz Anaksagoras

Bir bilim ile uğraşan insanın 310. doğum yılını anmak için bu yaz Urla’ İskele’de bu yıl lokma dökeceğiz. Bir hemşerimizden bahsederek bu anmaya şimdiden değinmek istiyorum.

Evreni kavrayabilmeye başlamamızda bu hemşerimizin anlamlı katkısı oldu.

Bundan ikibinbeşyüz yıl önce Urla’da bir adam varmış.
O zamanlar daha Müslümanlık, Hıristiyanlık yokmuş. İnsanlar Güneşi tanrı sanıyorlarmış. Çok tanrılı efsaneler var imiş .

Anaksdagoras isimli Urlalı çıkmış “Güneş akkor bir kaya parçası,
ışığı aydan yansıyan enerji veren gökcisimi ama TANRI Değil” demiş

Anaksagoras sonra Mevlana gibi dairesel dönüşten ve evrensel bilinçten, tohumdan bahsetmiş.

Güneşe tapanlar “tanrımıza taş” dedi diye mahkeme etmişler Anaksagoras’ı sürülmüş Lapsekiye.
Anaksagoras bilimin hurafelerle çatışması için simge. Bu çatışma insanlık tarihi kadar eski.

Zaman içinde neredeyse Urla’da ismi unutulmuş. Ayda ise koskoca bir kratere biliminsanları ismini vermişler.
Hemşerimiz Anaksagorası dünya biliminde öncü rolü nedeniyle minnet ile anıyoruz.

Bakalım imza kampanyamız sonucunda Urla’da bir binaya, bir caddeye Anaksagorasın ismi verilecek ve gençlerin bu hemşerimizin bilinci ile yetişmelerinin önü açılacak mı? Yoksa hala Farabi bizden, bu onlardan gibilerinden yaklaşım sürecek mi?

Evrim kuramını anlamamıza anlamlı katkıları olan İbrahim Hakkı isimli bu diğer kulun, belki Hazretleri falan gibi lakablarla aşırı yüceltmeden, sevgi payı ile fikirlerini okumamız mümkün. Ve öncü konumda olduğunu da teslim etmemiz. Bu nedenle doğumunun 310.yılını kutlayacağız.

Unutmamak gerek ki evrim kuramının daha geniş kitlelerce anlaşılmasından yüz yıl önce benzer şeylere işaret etmiş. Her kul gibi kısmen bugün geçerliliği olmayan, fuzuli olarak algıladığımız şeyler de yazmış Marifetname isimli kitabında ama onu, İbn Miskiveyh’i bizden sanıp ta Anaksagoras’ı, Darwin’i “bizden değil” diye algılamak ta “bizim” eğitimimizin bir yanılgısı diye kabul etmek te gerek. Anlamak gerek ki bir bütünüz ve ikibin küsur yıl sonra Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın “güneş sisteminden” bahsedebilmesinde Anaksagoras’ın da büyük payı olmuştur.Mahmut Tolon